Pod pojęciem „lateks” kryje się co najmniej kilka substancji, których zasadniczą cechą wspólną jest chociażby elastyczność. Istnieje lateks naturalny i syntetyczny, w przemyśle chemicznym terminem tym natomiast określa się również emulsje polimerów, m.in. gumy syntetyczne. W zależności od tego, o jakim lateksie mowa, różne są sposoby jego pozyskiwania.

Lateks naturalny

Lateks naturalny jest koloidalnym roztworem naturalnego kauczuku w substancji płynnej. Jego źródłem są pochodzące z Ameryki Południowej drzewa, pod których korą znajduje się biały „sok” mający je chronić. Dojrzałe, tj. mające 6-7 lat kauczukowce nacina się w specyficzny sposób, aby uwolnić ów „sok”, który przez kilka godzin spływa do umieszczonego na drzewie pojemnika. Zebrane tak mleczko kauczukowe – stabilizowane substancjami alkalicznymi, takimi jak amoniak – zawiera ok. 40 proc. czystego lateksu. Reszta to w większości woda, którą się odparowuje lub odwirowuje, aby podnieść poziom tego stężenia do 60 proc. Zagęszczony i skoncentrowany w ten sposób płyn poddaje się czyszczeniu (zwłaszcza z uczulających białek), a także zakwaszeniu, zamrożeniu lub dodaniu rozpuszczalnych w wodzie soli, co ma na celu wywołanie procesu koagulacji. Następnie w zależności od przeznaczenia lateks przekazywany jest do dalszej obróbki w postaci płynnej lub formowany w różnej wielkości bloki.

Lateks syntetyczny

W pierwszej połowie XX wieku, najpierw w związku z rozwojem przemysłu motoryzacyjnego, a potem dwiema wojnami światowymi, rozpoczęto poszukiwanie rozwiązań mających na celu wytworzenie lateksu na większą skalę, ponieważ zbiory z kauczukowców rosnących naturalnie oraz hodowanych na plantacjach nie pokrywały już rosnącego zapotrzebowania. W wyniku intensywnych prac do połowy lat 40. udało się opracować skuteczny sposób otrzymywania lateksu syntetycznego.

Jest on pośrednim lub końcowym produktem chemicznej syntezy mającej na celu pozyskanie kauczuków syntetycznych. Dwa kluczowe tutaj procesy to polimeryzacja emulsyjna pewnego typu monomerów oraz zatężanie powstałego w ten sposób koloidu. Zawartość substancji suchej w otrzymanej w ten sposób masie wynosi od 30 do 60 proc. – Zakwaszenie albo dodanie soli pozwala z kolei uzyskać kauczuki stałe – mówi ekspert z produkującej m.in. gumowe uszczelki  firmy Larkis.

Gumy syntetyczne

Syntetyczny kauczuk jest natomiast jednym z podstawowych składników sztucznej gumy, której różne postacie również bywają w uproszczeniu nazywane lateksem. Guma to z chemicznego punktu widzenia zbudowany z łańcuchów polimerowych (takich jak choćby poliolefiny) elastomer. Takie długie łańcuchy ułożone obok siebie składają się na wspomniany kauczuk. Zostają one usieciowane przestrzennie przez utworzenie pomiędzy nimi niewielkiej liczby tzw. mostków chemicznych w procesie wulkanizacji. Im więcej takich mostków, tym mniejsza elastyczność materiału, rośnie za to odporność na zerwanie. Zbyt duże ich zagęszczenie sprawia natomiast, że traci on sprężystość i staje się duromerem, a w przypadku usieciowania do tego stopnia kauczuku poliolefinowego – ebonitem.